نگاهي به توكل در اشعار

بسم ا... الرحمن الرحيم

توکل در غزل حافظ

تکیه بر تقوی و دانش در طریقت کافریست                       راهرو گر صد هنر دارد، توکل بایدش

توکل در مثنوی معنوی

ترجیح نهادن نخجیران "توکل" را بر جهد و اکتساب

در حذر شوریدن شور و شرست                                        رو توکل کن توکل بهترست

با قضا پنجه مزن ای تند و تیز                                             تا نگیرد هم قضا با تو ستیز

مرده باید بود پیش حکم حق                                              تا نیاید زخم از رب الفلق

محمد بن محمد جلال الدين مولانا، مثنوي معنوي، دفتر اول، ابيات 924- 921

ترجیح نهادن شیر، جهد و اکتساب را بر توکل و تسلیم

گفت آری گر توکل رهبرست                               این سبب هم سنت پیغمبرست

گفت پیغمبر به آواز بلند                                     با توکل زانوی اشتر ببند

رمز الکاسب حبیب الله شنو                               از توکل در سبب کاهل مشو

گر توکل می‌کنی در کار کن                                 کِشت کن پس تکیه بر جبار کن

محمد بن محمد جلال الدين مولانا، مثنوي معنوي، دفتر اول

 ترجیح نهادن نخجیران توکل را بر اجتهاد

قوم گفتندش که کسب از ضعف قلب                       لقمه‌ی تزویر دان بر قدر حلق

نیست کسبی از توکل خوب‌تر                               چیست از تسلیم خود محبوب‌تر

بس گریزند از بلا سوی بلا                                    بس جهند از مار سوی اژدها

حیله کرد انسان و حیله‌اش دام بود                        آنک جان پنداشت خون‌آشام بود

در ببست و دشمن اندر خانه بود                           حیله‌ی فرعون زین افسانه بود

صد هزاران طفل کشت آن کینه کش                      وآنک او می‌جست اندر خانه‌اش

دیده‌ی ما چون بسی علت دروست                       رو فنا کن دید خود  در دید دوست

دید ما را دید او نعم العوض                                   یابی اندر دید او کُل غرض

مثنوی معنوی، دفتر اول

باز ترجیح نهادن شیر جهد را بر "توکل"

گفت شیر آری ولی رب العباد                                   نردبانی پیش پای ما نهاد

پایه پایه رفت باید سوی بام                                     هست جبری بودن اینجا طمع خام

پای داری چون کنی خود را تو لنگ                            دست داری چون کنی پنهان تو چنگ

خواجه چون بیلی به دست بنده داد                          بی‌زبان معلوم شد او را مراد

دست همچون بیل اشارت‌های اوست                        آخر ‌اندیشی عبارت‌های اوست

چون اشارت‌های اسرارت دهد                                  بار بر‌دارد زنو کارت دهد

حاملی محمول گرداند ترا                                         قابلی مقبول گرداند ترا

قابل امر وئی قابل شوی                                          وصل جویی بعد از آن واصل شوی

سعی شکر نعمتش قدرت بود                                  جبر تو، انکار آن نعمت بود

شکر قدرت قدرتت افزون کند                                     جبر نعمت از کفت بیرون کند

جبر تو خفتن بود در ره مخسب                                 تا ببینی آن در و درگه مخسب

مثنوی معنوی، دفتر اول

توكل، اعتماد به حق است و گسستن از غير

چون تو رو از غير حق برتافتی                                   نقد اسرار توكل يافتی

اين بنا را هر كه می‌‌خواهد ثبات                                مرده بايد بود او را در حيات

محمد لاهيجي، مفاتيح‌الاعجاز في گلشن راز، ص266

                                                                             كاوشگران نور

بازگشت

Share